IJsvogel. [Alcedo atthis]

English: Kingfischer
Deutsch: Eisvogel
Vorige week schreef ik nog over de "komkommertijd" in de vogelwereld. Maar voor vandaag moet ik dat een beetje terugnemen. Al jaren kijk ik uit om een goeie foto te maken van een IJsvogel. Dat is vandaag gelukt.
Een blauwe flits en een fluitende roep scheren over het ijs. plots blijft zij op een tak voor de schuilhut zitten. Mijn moment.
Veel mensen die voor de eerste keer een IJsvogel zien, geloven hun ogen niet. Zo mooi, zo blauw, zo exotisch en bijna niet te geloven dat zo'n mooie vogel hier in Nederland voorkomt. Maar toch is het waar. Het is een broedvogel in ons land met sterk wisselende aantallen broedparen. De kleur van de vogel is staalblauw, met veel oranje op de borst en buik en een beetje wit rond de hals. Bij de volwassen vogels zijn de poten oranje-rood en de snavel van het mannetje is bruin-zwart en bij die van het vrouwtje is de bovensnavel bruin-zwart en op de onder snavel zit een grote rood-oranje, langgerekte vlek. Bij de jonge vogels is de snavel vuil bruin-zwart en de poten ook. Naarmate de jonge vogels ouder worden nemen de verschillende "onderdelen" de kleur aan van het volwassenenkleed.

IJsvogel, vrouw.

Het gewicht van de volwassen IJsvogels ligt tussen de 38 en 42 gram en van staart tot aan de kop meet hij zo'n 17 cm. De snavel van de volwassen vogel meet tussen de 3,5 en 4,5 cm en bij de jongen is dat ongeveer 2,5 cm. Ze broeden in zelf gegraven nestpijpen, in een rechte oeverwand en die hebben een lengte van ongeveer 50-80 cm. Aan het eind van deze pijp ligt een nestkuil van zo'n 20 cm doorsnee. Hierin worden de 7-10 eitjes gelegd, de broedduur is 18-21 dagen en beide partners broeden. Na ongeveer 23 dagen vliegen de jongen uit en worden nog enkele dagen door beide ouders gevoerd, om dan weggejaagd te worden zodat ze zelf hun kostje moeten opvissen. Het paartje is dan al weer druk doende met het volgend broedsel. Ze kunnen tot 3 nesten met jongen per seizoen grootbrengen. het is een jaarvogel die het hele jaar door in ons land gezien kan worden en komt in heel Europa voor, behalve op IJsland.

Volwassen IJsvogel vrouw.

Ook zit er een weinig trekbeweging in bij deze vogels. Ik heb zelf in 2000 een dode IJsvogel gekregen die bij iemand in Godlinze tegen het raam was gevlogen. Deze vogel was als nestjong geringd in Gross Thurow, Mecklenburg Vorpommern [v.m. DDR]. Deze vogel is slechts 97 dagen oud geworden. Hij had een afstand afgelegd van zo'n 290 Km. Ringnummer:SA12238
De IJsvogels leven van visjes en andere waterinsecten. Vooral 10-doornige Stekelbaarsjes staan op hun menu. Ze vangen hun voedsel in helder, meestal stromend water in beken en in vijvers in parken. De prooi wordt gevangen vanaf een uitkijkpost op een overhangende tak, waar vanaf ze een snelle duik nemen [plm. 50 km/u], het visje pakken en deze doodslaan tegen een tak. De kop gaat er als eerste in, vooral bij de Stekelbaarsjes, zodat de stekels niet in hun keel blijven steken. Het gebeurd alle maal vanaf een vaste "visplaats". De onverteerbare graten worden als een braakbal weer uitgespuugd.

IJsvogel vrouw op haar visplek.

Hoewel de naam "IJsvogel"doet vermoeden dat hij van de winter en ijs houdt, is het tegen deel waar. Zodra de sloten, vijvers en vaarwegen dicht gevroren zijn, begint hun probleem. Ze kunnen niet meer bij hun voedsel en zijn aangewezen op de zorg van de mensen die voor hun een wak openhouden. Daarom een oproep: Mocht je een "visplek"weten, houdt deze dan zo lang mogelijk ijsvrij. Veel vogels sterven anders de hongerdood. Ook komen raamslachtoffers nog te vak voor.
Enkele wetenswaardigheden:
Aant. broedparen in 1997: 35-50
In 2002: 650-700 broedpaar
In 2008: 1000 broedpaar
Er zijn 90 soorten IJsvogels op de wereld.
Door de strenge winters tussen 2008 en 2012 is het aantal broedparen gedaald tot een dramatische 100 paar. In 2013 en 2014 is het aantal broedparen al weer behoorlijk toegenomen. Gelukkig hebben we veel waarnemingen kunnen doen van ouder- en jonge vogels in 2014. Nu maar hopen dat dit doorzet in 2015.

Tuinvogeltelling.

Het is een beetje "komkommertijd" in de vogelwereld. De vogeltrek is vrijwel tot stilstand gekomen, behalve de ganzen en zwanen. Af en toe lees je nog een waarneming van een Pestvogel [Bombycilla garullus] of een IJseend [Clangula hyemalis] en daar houdt het verder dan ook mee op wat bijzonderheden betreft.

IJseend, vrouw. Nieuw Robbengat, Lauwersmeer 2013.

Pestvogels. Delfzijl 2013.

Maar gelukkig hebben we de "tuinvogel-telling" nog. Het is nu zondag en de tweede dag van de telling. Gisteren had ik geen tijd i.v.m. het inrichten van een foto-expositie in Bezoekerscentrum Reidehoeve, in Termunten bij de Punt van Reide, maar vandaag moet er geteld worden. Het weer is een beetje somber maar daar trekken de tuinvogels zich bitter weinig van aan. Ook vandaag ga ik een 1/2 uur tellen en de waargenomen soorten staan hier onder. Zal de Koolmees [Parus major] de meestal algemene zijn of toch weer de Huismus [Passer domesticus]? We weten het vanmiddag. Hier mijn resultaten van de Tuinvogeltelling 2015: Merel: 2 Huismus: 7   Pimpelmees: 2   Ekster: 1   Roodborst: 1   Koolmees: 2   Winterkoning: 1   Gaai: 1

Gaai [Garulus glandarius]

Het was vanmorgen redelijk weer, koud maar droog. Ik ben nog even op de fiets rond geweest langs de beide winterroesten van de Ransuilen [Asio otis]. Op de ene plek zaten 9 vogels en daar heb ik onder de roestboom ook gelijk even 1,3 kg braakballen verzameld en op de tweede plek zaten 10 exemplaren. Een mooi resultaat.
In één van de braakballen zat waarschijnlijk een schedel van een Noordse woelmuis [Microtus oeconomus [arenicola]. Die heb ik er nog nooit eerder in gevonden. De exacte soort vermeld ik later in deze blog.

Voorlopig even kort iets over de Noordse woelmuis.

Bedreiging en bescherming.

Natuurlijke vijanden van de ondergrondse woelmuis zijn vooral roofvogels [kerkuil, ransuil, bosuil, torenvalk, sperwer] en kleine roofdieren (wezel, hermelijn, vos, huiskat). De veldmuis schijnt een concurrent te zijn, want waar deze ontbreekt of zeldzaam is, is de ondergrondse woelmuis talrijk. Plaatselijk kan de ondergrondse woelmuis schade veroorzaken aan tuinderijen en boomgaarden, waardoor hij als hinderlijk wordt ervaren. Deze schade kan grotendeels voorkomen worden door ter plaatse het kort houden van de vegetatie.
Het achteruitgaan van het kleinschalig cultuurlandschap en versnippering van leefgebied is voor de ondergrondse woelmuis een bedreiging. Hij is dus gebaat bij het in stand houden en uitbreiden van kleinschalige en lintvormige landschapselementen.

Woelmuis.

Waarnemen.

In gebieden waar de woelmuis voorkomt, worden zijn prooiresten (en dan met name zijn schedel) in braakballen van kerkuil en ransuil gevonden. In live-traps kan je hem ook vangen, maar meestal lukt dat pas na enkele dagen. [Bron: www. Zoogdierenvereniging.nl]

Kokmeeuwen [Larus ridibundus] met kleurringen.

Op 12 december 2013 las ik een geringde Kokmeeuw af van Frank Majoor. De expert op het gebied van Kok- en Stormmeeuwen. Deze vogel droeg ringnummer Rood 8.7 [R-87] Het is een mannetje en geringd in zijn 2e levensjaar. Mijn aflezing was de eerste vanaf de datum van het ringen op 23.12.2010 in het Oosterpark in Amsterdam.

Kokmeeuw Rood 8.7

Kokmeeuw Geel K583

Dit jaar begon goed voor wat betreft het aflezen van kleurringen bij o.a. Kokmeeuwen. Allereerst zag ik een "oude bekende" uit 2013. Het was: Wit S52 uit Denemarken. Ringgegevens volgen nog.Vlak bij hem zat een "nieuwe" vogel voor mij. Het gaat om: Geel K583. Deze vogel zag ik op 2 januari ook in het Wilhelmina Park in Delfzijl. Het ringnummer heb ik dezelfde dag nog doorgegeven aan de ringer Dmitrijs Boiko van het vogeltrekstation in Riga [Letland]. Op 3 januari kreeg ik al de "life-list" van deze vogel. Deze Kokmeeuw is geringd op 15 juni 2013 bij het plaatje Saulkalne aan het gelijknamige meer in de buurt van Riga. De afstand vanaf de ringplek naar Delfzijl is ongever 1700 Km. Op de afleesdag was de vogel minimaal 597 dagen oud. Meestal worden de jonge meeuwen geringd als ze zo'n 2 weken oud zijn. Dan is de leeftijd van deze vogel nu 611 dagen.

Kokmeeuw Wit AF396

Op 4 januari zag ik weer een Kokmeeuw van vorig jaar december: Wit AF396 in Appingedam. In het Wilhelmina Park in Delfzijl zag ik op 4 januari wederom een nieuwe vogel met een metalen ring. Omdat tijdens het voeren de vogels nogal beweeglijk zijn, is het aflezen van het ringnummer erg moeilijk. Dan maar de camera erbij en foto's maken van alle standen van de vogelpoot. Nadat ik de foto's op de PC had bekeken kwam ik tot het ringnummer: Riksmuseum Stockholm 6176804. Hiervan heb ik nog geen terugmelding [ringgegevens].

Kokmeeuw Stockholm 6176804

In Delfzijl nabij het winkelcentrum De Wending zag ik op 5 januari een groep Kok- en Stormmeeuwen op het grasveld, in een plas water. Even kijken met de kijker en jawel hoor, een Kokmeeuw met een witte kleurring. Ik probeerde zo dicht mogelijk bij te komen om een foto te maken. Dat lukte redelijk, totdat er mensen kwamen om de eenden te voeren en toen kwam ook de Kokmeeuw vlak bij op het fietspad zitten. Een duidelijke foto was snel gemaakt. Het ging om ringnummer: Wit A775 uit Duitsland. Deze Kokmeeuw is als nestjong geringd in Kiel/Ellerbek Werftpark op 09.02.2013.

Zodra er terug meldingen, ringgegevens zijn, kom ik hierop terug.