De Winterkoning. [Troglodytes troglodytes].

Broedbiotoop van de Winterkoning.

Deutsch: Zaunkönig

English: Wren

Dit vogeltje is de eerste vogelsoort die ik leerde van mijn grootvader. Het vogeltje liet zich zien onder de kapschuur en mijn opa vroeg: "Weet jij wel hoe dat vogeltje heet"?

Ik zei: "Nee". "Dat is een "Keuteldoemke", zei hij.

Inmiddels is dat gezegde zo'n 60 jaar oud en ik vergeet het nooit weer.

De Winterkoning is op één na de kleinste, onopvallendste vogeltje van Nederland, hij meet slechts 9-10,5 cm, houdt zich schuil in de dichte ondergroei van o.a. struiken, bossen en slootkanten. Maar, als hij eenmaal zijn snavel open doet en zijn keel opzet, dan komt er toch een hard, helder geluid uit. In verhouding met b.v. een Blauwe reiger, is het geluid zo'n 100 keer harder. 

 

Op bovenstaande foto zie je hoe het broedbiotoop er ongeveer uit ziet. Maar ook de foto onder geeft een goed beeld, dat hij ook in oude nestholen van spechten broedt. Ik ken een broedgeval in een zgn. "sleutelkastje" waar geen cilinder in was geplaatst. Dit was in Noordpolderzijl. Het kastje had de afmeting van: 12x12x10 cm. 

Ook dit oude spechtenhol wordt gebruikt als nestgelegenheid.

 

Het vogeltje is bruin van kleur met een constant korte, opwippend staartje. Bovenkant is bijna rossig bruin, maar opvallend is de buik en de zijkanten die dwarsgestreept zijn. Als je hem voedsel ziet zoeken is het net een muis, die tussen de rommel scharrelt. De Winterkoning is een echte boszanger en zelfs in de winter nog van zich laat horen.

Hoe komt de Winterkoning aan zijn naam?

De gewone dieren hebben een koning, nl. de leeuw. Daarom wilden de vogels ook een koning. De vogels kwamen bij elkaar om een koning te kiezen en de Ka [Zwarte kraai] deed het woord. Omdat iedereen koning wilde zijn, bedacht de Ka een wedstrijd. De vogel die het hoogste zou kunnen vliegen, die zou koning zijn. Alle vogels deden heel goed hun best, maar niemand kon zo hoog vliegen als de Ooievaar. Toen de Ooievaar zo hoog vloog dat zelfs hij niet hoger kon, kwam er opeens een heel klein vogeltje tussen de veren van de Ooievaar vandaan.... het Winterkoninkje! Hij kon toen nog hoger vliegen dan de Ooievaar en was daardoor winnaar. Daarom moesten de andere vogels hem nu wel tot winnaar uitroepen. Een aantal vogels zeiden dat het niet eerlijk gegaan was en toen werd besloten dat de Winterkoning alleen in de winterkoning zou mogen zijn. Zo kreeg hij de naam "Winterkoning".

Om de aandacht van het vrouwtje te trekken, neemt hij plaats op een "hoogzit", om zich goed te laten horen. Als het vrouwtje eenmaal is gevonden, bouwt het mannetje meerdere nesten en het vrouwtje zoekt dan de beste en veiligste eruit om de eieren in te leggen. Ze legt tussen de 5 en 8 witte eieren. Het paartje krijgt soms meerdere keren per jaar jongen. Als de eerste jongen zijn uitgevlogen, worden de niet gebruikte nesten vaak gebruikt als speel- en slaapnest. Het voedsel bestaat voornamelijk uit insecten. In de zomer zijn die er voldoende, maar in de winter zijn ze schaars. Vooral in strenge winters sterven er verscheiden. Er zijn vondsten gedaan in een nestkast van meer dan 40 overwinterende vogels. Zo houden ze elkaar in deze koude periode lekker warm. Er blijven genoeg vogels over om de populatie op peil te houden.

"Hoogzit" op een gekortwiekte wilg.

 

 

 

 

Ook op een dak gaat hij zitten te zingen.

 

 

Op onderstaande foto zit het mannetje te zingen voor de ingang van de Vleermuizenkelder in het Biessummerbos. Wie deze rietstengel er in heeft gestoken is mij onbekend, maar is er nu weer uit.

 

In het Fries wordt de Winterkoning "Tomke [=duimpje] genoemd en in het Gronings: Keuteldoemke.

 

Het mannetje voor de ingang van de vleermuizenkelder.